#26 Henk Naves – ‘Kan de rechtspraak spreken voor de natuur?’

Luister hier naar het antwoord van Henk Naves op de vraag van Nynke Laverman via jouw favoriete podcast app:

De kern

• Als ik aan rechtspraak denk, denk ik aan Vrouwe Justitia. Dit beeld in mijn huis is geen kunst, maar kitsch. Het verbeeldt waar ik dagelijks mee bezig ben, waardoor ik geïnspireerd ben en waar ik mij verantwoordelijk voor voel. De rechtspraak.
• Vrouwe Justitia kijkt onbevangen naar de natuur. Het maakt haar niet uit of het over de natuur gaat of over de mens.
• De rechtspraak is er voor alles en iedereen. Ook voor diegene of datgene wat geen stem heeft.
• Ik woon in een stad… in het centrum van de stad. Een plek waar helemaal geen natuur is. Als ik daar ben mis ik dat ook helemaal niet. Maar terwijl ik het zeg,…
• Ik ben opgegroeid in Maarssen… daar zakten we wel eens weg met mijn vriendje Jan in het veengebied. En dan was het maar goed dat de moeder van Jan in de buurt was. Anders waren we waarschijnlijk kopje onder gegaan. Dus de natuur is ook wel een roofdier.
• In mijn jeugd was de natuur ook water. Vissen, zwemmen, roeien. Kinderen van toen speelden buiten.
• De rechtspraak is helemaal niet gericht op de natuur. Maar het is wel zo in Nederland dat heel veel natuur beschermd is… In heel veel regelingen, verdragen, wetten wordt de natuur beschermd. Eigenlijk ligt daar een opdracht aan ons allemaal; om voor die delen van de natuur die beschermd zijn op te komen. Het de overheid, de politie, de boswachter, die de belangen van de natuur handhaaft.
• De ontwikkeling na de tweede wereldoorlog is, dat er in toenemende mate niet alleen mensen bescherm worden, maar ook dieren en ook andere delen van de natuur. Die ontwikkeling heb ik wel gezien. En dan is de rechtspraak volgzaam. Als die regelgeving er is, worden wij vervolgens geconfronteerd met zaken die op die regelgeving gebaseerd zijn.
• De rechter wordt voor een afweging van belangen gesteld. Zonder oordeel des persoons.
• Ik heb ook als rechter voorheen vaak een afweging moeten maken tussen het doorgaan van bouwactiviteiten of het behoud van bomen of bos of slechts maar één enkele boom.
• Natuur wordt alleen maar belangrijker als diegene die wetten en regels maken vinden dat de natuur belangrijker moet worden. Daar heeft de rechter geen zelfstandige rol in.
• Rechters zijn gewoon mensen.
• Spreken rechters over de natuur? Nee. Ja. Tijdens de lunch. Zij spreken met elkaar over het recht en wat recht is. Neem de zaak Urgenda. Dan hebben ze het met elkaar over de verplichtingen die de Nederlandse zaak is aangegaan t.a.v. de bescherming van de natuur en of je de staat aan dat soort verplichtingen kunt houden. En zoja, onder welke condities?
• Wat ik altijd fascinerend heb gevonden is dat er collega’s zijn die orthodox-christelijk zijn met behoudende maatschappelijke opvattingen. Als het gaat om ethische dilemma’s weten ze heel goed waar ze voor of tegen zijn. Maar die collega’s hebben ook te maken met wetgeving, die dingen toestaat waarvan zij moreel vinden dat het niet zou moeten kunnen. En toch zijn ze in staat om dat morele oordeel dat ze privé hebben te scheiden van de zakelijke beslissing die ze moeten nemen.
• Het is je opdracht jezelf weg te cijferen en zonder aanzien van personen mensen recht te doen. Daar gaat die blinddoek (van vrouwe Justitia) over.
• Als de natuur vertegenwoordigd is in de rechtszaal wordt die ook zonder aanzien des persoons tegemoet getreden en kan hij zijn zaak winnen of verliezen. Het is niet zo dat de natuur boven alles gaat. De natuur is een van de vele belangen in deze samenleving.
• Wij zijn overdag rechter, s’avonds vaak ook. En daarnaast zijn wij vader, moeder, kind van iemand, we hebben nog nevenfuncties. Van daaruit neem je op wat er in de samenleving gebeurt.
• Voel je je vrij? (Suzanne) Het antwoord op die vraag is niet helemaal zwart wit. Maar als ik hem zwart wit zou beantwoorden, dan voel ik me niet vrij. En moet ik er altijd rekening mee houden welke functie ik vervul.
• Ik vind het volstrekt niet interessant wat wij vinden als mens. Ik vind het wel interessant wat wij vinden als rechtspraak. Institutioneel. Ik vind zeker dat wij de kennis en ervaring die wij in die 1,5 miljoen zaken jaarlijks opdoen moeten teruggeven aan de samenleving.
• Het recht ordent de samenleving. En normeert de samenleving. Wat nieuw is, waar we op dit moment over praten, is dat we meer – stelselmatig en geabstraheerd van de individuele cases – terug zouden moeten geven aan de samenleving wat we zien. Dat is hoogst actueel en daar heeft de toeslagen affaire ook een grote rol in gespeeld.
• Wat de mens achter rechter vindt, vind ik niet interessant. Mensen zien je als rechter.
• De samenleving zit vol met opvattingen, oordelen, stellingen die niet op feiten gebaseerd zijn. Uiteindelijk wil men terecht kunnen bij iemand die niet enkel opvattingen heeft, omdat hem dat zo interessant lijkt, maar iemand die onderzoekt hoe de feiten zijn, die weet hoe het recht luidt en op basis van die combinatie een oordeel velt.
• Wij maken met elkaar het recht.
• Het natuurrecht was er al onder de oude Grieken en Romeinen. Dat zijn universele regels en principes die altijd en overal gelden. Bijvoorbeeld dat mensen gelijk moeten worden behandeld.
• Heeft een boom een natuurrecht? Nee. Dit natuurrecht komt uit tijden dat je nog helemaal niet over het belang van de natuur hoefde na te denken.
• Het lijkt een beetje alsof de natuur voor zou moeten gaan en dat het recht een inbraak maakt op de natuur. Ik ben blij dat er recht is. Als je de natuur zijn werk zou laten doen, zou het recht van de sterkste gelden. Waartoe zou dat leiden? (Suzanne) The survival of the fittest.
• Recht is in de natuur onmisbaar. Rechtspraak is onmisbaar. Want rechtspraak heb je nodig om dat recht te handhaven. Dus ik moet niet denken aan de natuur die zijn godseigen gang gaat. Want dat gaat verkeerd.
• De natuur is keihard. Wat je vertelt over de boom (ref: boek Silverstein, het kunstwerk van Nynke) – zeg ik maar even plagerig –  is een mooi sprookje. De natuur is heel gevaarlijk. Is dodelijk. We hebben het niet voor niets over natuurgeweld. Dus je moet je soms ook wapenen tegen de natuur. De natuur is een monster. Dat geeft en neemt.
• Recht en rechtspraak is in die schaduwkant van de natuur onmisbaar. Je hebt het ingrijpen van het recht op de natuur heel hard nodig. Anders is deze samenleving niet leefbaar.
• Een van de belangrijkste missies van de rechtspraak is om rechtvaardigheid in deze samenleving gestalte te geven. Het is toch geweldig om daaraan een bijdrage te leveren. Als mens. En professional.
• De samenleving verwacht niet een mens. Maar een instituut, dat voor rechtvaardigheid zorgt. En daarin luisteren we heel goed naar de samenleving.
• Over experimenten gesproken …Wat wij wel doen is mensen vragen – in sommige gevallen – het dossier eens tot zich te nemen. En dan tot een oordeel komen zoals een rechter tot een oordeel komt. Dan is een lijn bij strafbare feiten dat het oordeel vooraf altijd is: ‘Barbertje moet hangen. En stevig ook’. En op het moment ze van het dossier kennis nemen en zich gaan verdiepen in de zaak, gaan ze ineens anders kijken. In heel veel gevallen, komen ze op een lichtere straf uit dan waar de rechter uiteindelijk zelf in die zaak voor gekozen heeft.
• Mensen hebben over alles een oordeel. In een fractie van een seconde vormen we dat. Bij deze experimenten gaan burgers ontdekken dat er veel meer belangen achter een dossier zitten. Dan gaan ze die belangen wegen en komen ze tot een heel andere keuze.
• In mijn vrije tijd ben ik al heel lang voorzitter van een klachtencommissie in het onderwijs. We praten altijd voor over zaken en dan hebben we een oordeel. Maar achteraf blijkt het altijd anders te zitten. Dan spreek je mensen en dat had je niet in de stukken gelezen. Het zit toch anders.
• Rechters worden getraind – tot ze er tureluurs van worden –  in ‘stel je oordeel uit’.
• Rechtspraak maakt mogelijk. Mensen kunnen door tussenkomst van de rechter weer verder met hun leven kunnen.
• Ja, de rechtspraak kan spreken voor iedereen. Dus ook voor de natuur. 

Nieuwsgierig naar meer?